ที่ใดมีสังคม ที่นั่นย่อมมีกฎหมาย (Ubi societas , ibi jus)

สุภาษิตละตินที่กล่าวว่า “ที่ใดมีสังคม ที่นั่นย่อมมีกฎหมาย” ย่อมแสดงนัยยะที่ว่า สังคมย่อมเกิดก่อนกฎหมาย เมื่อไม่มีสังคมก็ไม่มีความจำเป็นต้องมีกฎหมาย

กฎหมายถูกสร้างขึ้น เมื่อมนุษย์ได้มีการรวมตัวกันและมีการปฏิสัมพันธ์กันเป็นสังคม กฎหมายจึงเป็นเสมือนหลักเกณฑ์กลางที่ให้ผู้ที่อยู่ในสังคมนั้นยึดถือเป็นแนวปฏิบัติ อันจะทำให้คนในสังคมอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสงบสุข ดังคำสุภาษิตละตินที่ว่าที่ไหนมีสังคมที่นั่นมีกฎหมาย (Ubi societus ibi ius)


สังคมคืออะไร

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ปี พ.ศ.2524 ให้ความหมายของคำว่า สังคม (Society) ดังนี้ สังคมคือ คนจำนวนหนึ่งที่มีความสัมพันธ์ต่อเนื่องกันตามระเบียบ กฎเกณฑ์ โดยมีวัตถุประสงค์สำคัญร่วมกัน

อีกทั้ง ยังมีนักสังคมวิทยาหลายท่านได้อธิบายความของคำว่าสังคมไว้ ที่น่าสนใจมีดังนี้

สังคมได้แก่พื้นที่ที่มีประชากรซึ่งอยู่ในสปีชีเดียวกัน มีความสัมพันธ์และพึ่งพาอาศัยกันและเป็นรูปองค์การที่เป็นอิสระจากองค์การอื่น ๆ

สังคม คือ ประชาชนกลุ่มหนึ่งที่อยู่ในดินแดนใดดินแดนหนึ่งและมีประเพณี วัฒนธรรมที่เหมือนกัน สังคมเป็นเรื่องเกี่ยวกับประชาชนที่มีการกระทำระหว่างกันต่อกันภายในพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งและมีวัฒนธรรมอันหนึ่งร่วมกัน

ไม่ว่าคำว่า สังคม จะถูกนิยามให้ความหมายอย่างไร สังคมยังคงประกอบไปด้วยลักษณะสำคัญดังนี้

1.ภายในสังคมมีวัฒนธรรม มีภาษา วิถีชีวิต และความเชื่ออย่างเดียวกัน การที่อยู่ร่วมกันในสภาพแวดล้อมเดียวกันนั้นทำให้มีการพัฒนาไปสู่การสร้างเอกลักษณ์ (เช่น ภาษา การแต่งกาย มารยาทและศาสนา ฯลฯ) ที่มีความแตกต่างจากสังคมอื่น

2.สังคมเกิดจากการรวมกันเป็นกลุ่ม ซึ่งสามารถเลี้ยงดูตนเอง มีการประกอบอาชีพและประดิษฐ์เครื่องมือเครื่องใช้เป็นของตนเองได้

3.มีบรรทัดฐานทางสังคม ระเบียบกฎเกณฑ์ (เช่น กฎหมาย ข้อบังคับ) ในการควบคุมสมาชิก เพื่อทำให้สังคมเกิดความสงบสุข
เมื่อมีการอยู่ร่วมกันจึงมีการปฏิสัมพันธ์ ติดต่อกัน ซึ่งบางครั้งก็เป็นไปโดยความราบรื่น แต่ท้ายที่สุด คนยังไงก็คือคนวันยังค่ำ คนในความหมายของทางศาสนา หมายถึงอะไรที่มีความวุ่นวาย ไม่ลงรอย เช่นนี้ การติดต่อในบางครั้งจึงไม่ได้เป็นไปโดยราบรื่นเกิดข้อพิพาทโต้แย้งระหว่างกัน นำไปสู่ความขัดแย้งระหว่างคน ซึ่งต่างฝ่ายต่างก็อ้างว่าตัวเองถูก ... แล้วอะไรจะเป็นที่ยุติว่า สิ่งนี้ถูก หรือ สิ่งนี้ผิด คำตอบก็คือ บรรทัดฐานทางสังคม ไงครับ