Nullum crimen nulla poena sine lege

หลักสำคัญของกฎหมายอาญาปรากฎอยู่ในสุภาษิตละตินโบราณว่า

Nullum crimen nulla poena sine lege

หรือแปลเป็นภาษาอังกฤษได้ว่า

"No crime, no punishment without a previous penal law"


หรืออาจแปลเป็นภาษาไทยได้ดังนี้

---------------------------------
ไม่มีความผิด ไม่มีโทษ เมื่อไม่มีกฎหมายบัญญัติไว้
---------------------------------


ปรากฎอยู่ในกฎหมายไทยมาตรา มาตรา 2 ประมวลกฎหมายอาญา ซึ่งวางหลักไว้ว่า

“บุคคลจักต้องรับโทษทางอาญาต่อเมื่อได้กระทำการอันกฎหมายที่ใช้ในขณะกระทำนั้นบัญญัติเป็นความผิดและกำหนดโทษไว้ และโทษที่จะลงแก่ผู้กระทำความผิดนั้นต้องเป็นโทษที่บัญญัติไว้ในกฎหมาย ”
เมื่อบุคคลใดได้กระทำการอย่างใดลง และในขณะนั้น การกระทำนั้นไม่ถือเป็นความผิดอาญา ย่อมไม่อาจจะบัญญัติย้อนหลังไปได้ว่าการกระทำนั้นเป็นความผิด

หลักดังกล่าวนี้เป็นหลักสภาพบังคับทางอาญาที่สำคัญซึ่งอาจจะถือได้ว่า เป็นหัวใจของกฎหมายอาญา หลักนี้ได้กล่าวถึงลักษณะสำคัญของกฎหมายอาญาไว้ 4ประการคือ

1.กฎหมายอาญาต้องชัดเจนแน่นอน

2.ห้ามใช้กฎหมายจารีตประเพณีลงโทษทางอาญาแก่บุคคล

3.ห้ามใช้กฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่งลงโทษทางอาญาแก่บุคคล

4.กฎหมายอาญาไม่มีผลย้อนหลัง