นิติกรรมที่มีผลเป็นโมฆียะ ตอนที่ 1 การแสดงเจตนาที่มีผลเป็นโมฆียะ

นิติกรรมเป็นโมฆียะ หมายถึง นิติกรรมที่มีผลสมบูรณ์ใช้บังคับได้ตามกฎหมายตั้งแต่เริ่มแรกและสมบูรณ์อยู่ต่อไปจนกว่าจะถูกบอกล้างให้สิ้นผล

ถ้าบอกล้างโดยชอบด้วยกฎหมายแล้วจะทำให้ นิติกรรมนั้นตกเป็นโมฆะเสียเปล่ามาแต่เริ่มแรก และทำให้ผู้เป็นคู่กรณีกลับคืนสู่ฐานะเดิม

แต่ถ้านิติกรรมอันเป็นโมฆียะได้มีการให้สัตยาบันแล้ว นิติกรรมนั้นก็เป็นอันสมบูรณ์มาแต่เริ่มแรกเช่นกัน นิติกรรมที่กฎหมายบัญญัติให้เป็นโมฆียะนั้นเรียกว่าโมฆียกรรม

เหตุที่ทำให้นิติกรรมเป็นโมฆียะเกิดจากความสามารถบกพร่องของบุคคลและการแสดงเจตนาของบุคคลในการเข้าทำนิติกรรมอันได้แก่ นิติกรรมที่มิได้เป็นไปตามบทบัญญัติว่าด้วยความสามารถของบุคคล การแสดงเจตนาสำคัญผิดในคุณสมบัติของบุคคลและทรัพย์สิน การแสดงเจตนาเพราะถูกกลฉ้อฉล การแสดงเจตนาเพราะถูกข่มขู่ การแสดงเจตนาของบุคคลวิกลจริต เป็นต้น


การแสดงเจตนาที่มีผลเป็นโมฆียะ



1.สำคัญผิดในคุณสมบัติของบุคคลหรือทรัพย์สิน

หลักกฎหมายกำหนดว่าการแสดงเจตนาโดยสำคัญผิดในคุณสมบัติของบุคคลหรือทรัพย์สินเป็นโมฆียะ

คำว่า คุณสมบัติของบุคคลหรือทรัพย์สิน ตามปกติไม่ได้หมายความแต่เพียงรูปร่าง เนื้อตัวแต่เพียงอย่างเดียว แต่หมายรวมถึงคุณสมบัติทั้งหลายที่มีผลกระทบถึงความเชื่อถือ กระทบถึงคุณค่าแห่งบุคคลหรือทรัพย์สินอันถือว่าคุณสมบัติเป็นสำคัญ การแสดงเจตนาได้แสดงถูกต้องแต่สำคัญผิดในคุณสมบัติ

เช่น นายดำเจตนาจ้างนายแดงมาสร้างบ้านเป็นตึก ปรากฏว่า นายแดงเป็นช่างสร้างบ้านจริง แต่สร้างได้เฉพาะบ้านไม้ หรือนายดำต้องการซื้อม้าชื่อดาวคะนอง เพราะทราบว่าวิ่งเร็วมาก และได้ซื้อม้าชื่อดาวคะนองตามที่ตั้งใจไว้ แต่ปรากฏว่าม้าดาวคะนอง ไม่เคยวิ่งแข่งขันเลย



2.การแสดงเจตนาเพราะถูกกลฉ้อฉล การแสดงเจตนาเพราะถูกกลฉ้อฉลย่อมตกเป็นโมฆียะ

คำว่ากลฉ้อฉลคือการใช้อุบายหลอกลวงให้อีกฝ่ายหนึ่งหลงผิดหรือเข้าใจผิดจะเป็นโดยกล่าวเท็จหรือปกปิดความจริง เพื่อให้เขาหลงเชื่อเข้าทำนิติกรรมด้วย หรือพูดให้ง่ายขึ้นก็คือการหลอกลวงให้เขาสำคัญผิดแล้วเข้าทำนิติกรรมด้วย

อนึ่ง ข้อแตกต่างระหว่างสำคัญผิดกับกล ฉ้อฉลอยู่ที่ว่าถ้าผู้แสดงเจตนาวิปริตเข้าทำนิติกรรมด้วยตัวเขาเองเรียกว่า สำคัญผิดแต่ถ้ามีบุคคลมาหลอกลวงให้ผู้แสดงเจตนาสำคัญผิดเข้าทำนิติกรรมเรียกว่า กลฉ้อฉล

เช่นนายเอกหลอกลวงนายโทให้ซื้อเครื่องปั่นไฟ แต่ที่จริงเป็นเพียงไฟฉายธรรมดา นิติกรรมซื้อขายเกิดจากการหลอกลวงของนายเอก สัญญาตกเป็นโมฆียะ



3.การแสดงเจตนาเพราะถูกข่มขู่ หลักกฎหมายกำหนดว่าการแสดงเจตนาเพราะถูกข่มขู่เป็นโมฆียะ

การข่มขู่ที่จะทำให้การใดตกเป็นโมฆียะนั้นจะต้องเป็นการข่มขู่ที่จะทำให้เกิดภัยอันใกล้จะถึงและร้ายแรงถึงขนาดที่จะจูงใจให้ผู้ถูกข่มขู่มีมูลต้องกลัว ซึ่งถ้ามิได้มีการข่มขู่เช่นนั้น การนั้นก็คงจะมิได้กระทำขึ้นลักษณะการข่มขู่ที่จะทำให้การแสดงเจตนาเป็นโมฆียะมีได้ 2 ประการ คือ

(1) ภัยที่ข่มขู่ต้องเป็นภัยใกล้จะถึง เช่น ผู้ข่มขู่ถือมีดเข้ามาใกล้ประชิดตัว

(2) ภัยที่ข่มขู่ต้องร้ายแรงถึงขนาด เช่น เมื่อผู้ข่มขู่เข้ามาใกล้ประชิดตัวแล้วยังใช้มีดจ่อที่คอ พร้อมพูดว่า ถ้าไม่ลงลายมือชื่อในสัญญาจะเอามีดแทงคอให้ตาย เป็นเหตุให้ผู้ถูกข่มขู่กลัว จึงยอมลงลายมือชื่อในสัญญา