สำคัญผิด

สำคัญผิดในทางกฎหมายอาญาแบ่งออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ ดังนี้

-------------------------------------------------------------------------------------

1.สำคัญผิดในตัวบุคคล

เช่น นายเอกตั้งใจไปดักยิงนายฝันดีที่พุ่มไม้ แต่ปรากฏว่านายฝันเด่นเดินมา นายเอกเข้าใจว่าเป็นนายฝันดี จึงยิงไปที่นายฝันเด่น เช่นนี้นายเอกต้องรับผิดต่อนายฝันเด่นหรือไม่

“ผู้ใดเจตนาจะกระทำต่อบุคคลหนึ่งแต่ได้กระทำต่ออีกบุคคลหนึ่งโดยสำคัญผิดผู้นั้นจะยกเอาความสำคัญผิดเป็นข้อแก้ตัวว่ามิได้กระทำโดยเจตนาหาได้ไม่”

แม้นายเอกเจตนาจะกระทำต่อนายฝันดี แต่ได้กระทำต่อนายฝันเด่นโดยสำคัญผิด นายเอกจะยกเอาความสำคัญผิดเป็นข้อแก้ตัวว่ามิได้กระทำโดยเจตนาหาต่อนายฝันเด่นหาได้ไม่ดังนั้น นายเอกต้องรับผิดต่อนายฝันเด่น

-------------------------------------------------------------------------------------

2.สำคัญผิดในข้อเท็จจริง แบ่งออกเป็น 3 กรณี

2.1.สำคัญผิดว่าเป็นข้อเท็จจริงซึ่งทำให้การกระทำไม่เป็นความผิด อธิบายได้ดังนี้

การกระทำไม่เป็นความผิด คืออะไร ต้องพิจารณาที่โครงสร้างที่ 2 ที่กล่าวถึงกฎหมายยกเว้นความผิดไว้หลายกรณี ส่วนข้อเท็จจริงซึ่งทำให้การกระทำไม่เป็นความผิด ก็คือข้อเท็จจริงซึ่งทำให้กฎหมายยกเว้นความผิด

เช่นข้อเท็จที่ว่านายเอกจะใช้มีดฟันนายโท การทำร้ายร่างกายเช่นนี้เป็นภยันตรายอันเกิดจากการกระทำผิดกฎหมาย การที่นายโทใช้มีดฟันไปยังนายเอกก่อนที่นายเอกจะฟันนายโท จึงเป็นการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย

แต่หากว่านายเอกเห็นว่ามีงูเลื้อยเข้ามาด้านหลังนายโท นายเอกจึงรีบคว้ามีดเพื่อฟันไปที่งู แต่นายโทสำคัญผิดคิดว่า นายเอกจะทำร้ายร่างกายตน เช่นนี้เป็นกรณีที่เกิดสำคัญผิดในข้อเท็จจริง(นายโทคิดว่านายเอกจะทำร้ายตน แต่แท้จริงแล้วนายเอกจะฟันงู

ถามว่า นายโทมีความผิดหรือไม่

เมื่อนายโทผู้กระทำสำคัญผิดคิดว่าสามารถใช้สิทธิป้องกันได้ เช่นนี้นายโทผู้กระทำย่อมไม่มีความผิด


2.2.สำคัญผิดว่ามีข้อเท็จจริงซึ่งทำให้ผู้กระทำผิดไม่ต้องรับโทษ

การกระทำที่กฎหมายยกเว้นโทษ คืออะไร ต้องพิจารณาที่โครงสร้างที่ 3 ที่กล่าวถึงกฎหมายยกเว้นโทษไว้หลายกรณี ส่วนข้อเท็จจริงซึ่งทำให้ผู้กระทำผิดไม่ต้องรับโทษ ก็คือข้อเท็จจริงซึ่งทำให้กฎหมายยกเว้นโทษ

เช่นข้อเท็จที่ว่า แดงเข้าไปเดินป่าที่เขาใหญ่เพื่อไปศึกษาธรรมชาติ ระหว่างที่เดินชมธรรมชาติอยู่นั้น ช้างป่าตกมันวิ่งมาที่นายแดง นายแดงตกใจมากจึงวิ่งหนีช้างป่าตกมันนั้น นายแดงวิ่งไปยังบ้านหลังหนึ่งเพื่อเข้าไปหลบที่บ้านหลังนั้น แต่บ้านหลังนั้นกลับปิดประตูอย่างแน่นหนา ทำให้นายแดงเข้าไปไม่ได้ นายแดงจึงทำลายประตูนั้น เพื่อเข้าไปในบ้านเพื่อหลบช้างป่า

เช่นนี้ แม้นายแดงจะกระทำผิดฐานทำให้เสียทรัพย์ แต่นายแดงสามารถอ้างว่า การที่นายแดงทำลงไปเป็นการกระทำความผิดโดยจำเป็น ซึ่งเป็นเหตุยกเว้นโทษ

แต่หากว่านายแดงหูแว่ว ได้ยินเสียงช้าง นายแดงตกใจรีบพังประตู เข้าไปในบ้านของผู้อื่น เช่นนี้เกิดจากการสำคัญผิดในข้อเท็จจริง(นายแดงคิดว่าช้างป่าจะวิ่งเข้ามาทำร้ายตน แต่แท้จริงแล้วนายแดงเพียงหูแว่วเท่านั้น)

ถามว่า นายแดงต้องรับโทษหรือไม่

เมื่อนายแดงผู้กระทำสำคัญผิดคิดว่าสามารถกระทำความผิดด้วยความจำเป็นได้ เช่นนี้นายแดงผู้กระทำย่อมไม่ต้องรับโทษ


2.3สำคัญผิดว่ามีข้อเท็จจริงซึ่งทำให้ผู้กระทำได้รับโทษน้อยลง

การกระทำที่กฎหมายลดโทษนั้นมีหลายกรณีเช่น การกระทำความผิดเพราะบันดาลโทสะ ฯลฯ ส่วนข้อเท็จจริงซึ่งทำให้ผู้กระทำผิดไม่ต้องรับโทษ ก็คือข้อเท็จจริงซึ่งทำให้กฎหมายลดโทษ

เช่นข้อเท็จที่ว่า นายเอกใช้ปืนยิงนายเพชรซึ่งเป็นบิดาของนายโท นายเพชรอาการสาหัส ใช้ลมหายใจเฮือกสุดท้าย กระเสือกกระสนไปหานายโท นายโทเห็นพ่อตนถูกทำร้าย จึงรีบถามว่าใครทำ ปรากฏว่านายเพชรบอกว่านายเอกเป็นผู้กระทำ พอรู้เช่นนั้น นายโทรีบไปหานายเอกเพื่อชำระความแค้น ยิงนายเอกเพื่อแก้แค้นแทนพ่อตน การกระทำของนายโทเป็นความผิดฐานฆ่าผู้อื่นโดยเจตนา แต่นายโทอาจกล่าวอ้างว่าได้กระทำความผิดเพราะถูกข่มเหงอย่างร้ายแรงด้วยเหตุอันไม่เป็นธรรม ซึ่งศาลอาจจะลงโทษผู้นั้นน้อยกว่าที่กฎหมายกำหนดไว้สำหรับความผิดนั้นเพียงใดก็ได้

แต่หากว่านายเพชรซึ่งอาการปางตาย พูดจาไม่ชัดถ้อยชัดคำ ทำให้นายโทเข้าใจว่านายเป็ด เป็นผู้กระทำ นายโทเข้าใจว่านายเป็ดฆ่าพ่อตน นายโทจึงไปยิงนายเป็ด เช่นนี้เกิดจากการสำคัญผิดในข้อเท็จจริง(นายโทคิดว่านายเป็ดทำร้ายพ่อตน แต่แท้จริงแล้วนายเพชรเป็นผู้ทำร้ายพ่อของนายโท)

ถามว่า นายโทอ้างเหตุลดโทษหรือไม่

เมื่อนายแดงผู้กระทำสำคัญผิดคิดว่าตนสามารถอ้างเหตุลดโทษได้ เช่นนี้ศาลอาจจะลงโทษนายโทน้อยกว่าที่กฎหมายกำหนดไว้สำหรับความผิดนั้นเพียงใดก็ได้